Học sinh học giỏi sao nước chưa giàu?

1. “Dưa muối Việt Nam được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể đại diện cho nhân loại” là câu mà hôm nay tôi đã thử nói với mọi người trong gia đình và ngoài chợ. Bạn thử đoán xem kết quả thế nào? Chả ai tin! Mẹ chồng tôi bảo: “Làm gì có chuyện!”. Bà bán dưa muối cười vang bảo muốn lừa bà thì tìm cái gì khác khả dĩ hơn. Bác tổ trưởng còn sờ trán tôi xem sốt bao nhiêu độ.

Tôi đành phải thừa nhận mình nhầm, cái được UNESCO công nhận là Kim Chi của Hàn Quốc. Thật không? Thật! Thế là ai cũng tin. Cả những người chưa ăn và người ăn rồi (dù hơi bâng khuân chút xíu) đều tin. Thì tổ chức quốc tế uy tín như thế đánh giá nên đương nhiên là chuẩn rồi.

Nhiều chuyên gia cũng tỏ ý nghi ngờ. Tiến sỹ Nguyễn Mạnh Hùng, giám đốc điều hành Thái Hà Books cho rằng cần phải xem lại danh sách 4.500 bạn được chọn mẫu trong khảo sát này có là chuẩn hay không. Bên cạnh việc thừa nhận đây là một việc đáng mừng, GS. Văn Như Cương - Hiệu trưởng Trường THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) cũng cho rằng tổ chức PISA không đánh giá toàn bộ kỹ năng mềm của học sinh, nên kết quả xếp hạng cao như vậy cũng chỉ để biết trình độ học sinh của ta so với các nước mà thôi.

Sự tự tin đó có số phận long đong, lận đận, “ba chìm, bảy nổi” như khúc gỗ trầm năm nào lênh đênh trên biển Đông không hiểu sao lại dạt vào nước Nhật. Chỉ ở nơi đó, khúc gỗ ấy mới trở thành khởi nguồn cho một nghệ thuật tinh tế “Hương Đạo”.

Trong một chuyến “hành hương” về Việt Nam - quê hương của cây gỗ kyara (trầm hương), các nghệ nhân Hương đạo đã nói thế này: “Bảo tồn văn hoá truyền thống không phải là dạy cho thế hệ trẻ những kỹ năng hay kỹ thuật để thực hành chúng, mà phải làm sao cho họ hiểu được những tầng sâu văn hóa, những giá trị tinh túy ẩn sâu trong đó.”

Cũng giống như kết quả đánh giá học sinh PISA - một bảng tham chiếu khá uy tín trên thế giới lại khiến người Việt nghi ngờ. Không ai phủ nhận tố chất thông minh của người Việt, nhưng bảo đó là thành tích của nền giáo dục nước nhà thì không nhiều người tin, có lẽ điểm nổi trội là chúng ta đã tạo ra những con người học chỉ để đối phó với các kỳ thi.